از مرحوم علامه طباطبایی(ره) دربارة «مراحل سیر الی الله» سؤال شده و آن عالم ربانی به آنها پاسخ داده است. در اینجا نظر شما را به این پرسش و پاسخها جلب میکنیم:
پرسش 1: مراحل سير و حركت انسان به سوى حضرت حق و كمال مطلق و رسيدن به حيات طيبه، چگونه است؟
پاسخ علامه طباطبائى(ره): نفس انسانى در بدو پيدايش در اين جهان، لا يَعْلَم [= بدون دانایی و آگاهی] است، چنانكه خداوند متعال میفرمايد:
«وَاللهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَيْئاً وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛1»
"خداوند، شما را از شكم مادر بيرون آورد؛ در حالى كه هيچ چيز نمی دانستيد"
و فاقد همه كمالات علمى و عملى است، و تمام حالات و مَلَكات در او بالقوّه [= در حد استعداد] وجود دارد؛ ولى انسان میتواند در اثر ايمان و عمل صالح و ارتباط با خدا و اُنس با او و مقرّبان درگاه او و اشتغال به ذكر و توجه باطنى به سوى حضرت حق، سير نموده و با حركت و سير معنوى و ترقّى و تكامل و سلوك، مدارج كمال به سوى حضرت حقّ را يكى پس از ديگرى طى كند. خداوند متعال میفرمايد: «فَمَن كَانَ يَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً؛ 2»
"پس هر كس خواهان ملاقات پروردگار است، عمل صالح انجام دهد"
نيز می فرمايد: «أَلاَ إِلَى اللهَ تَصِيرُ الْأُمُورُ؛3» "هان! تمامى امور فقط به سوى خدا بازگشت میكند "
و در پايان سير كه حركت و سير به آخر رسيد، حقّانيت و يگانگى خداوند يگانه را عياناً با ديده باطنى مشاهده نمايد؛ چنانكه میفرمايد: «فَكَشَفْنَا عَنكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ؛4 »
"پس پرده از جلوى ديدگانت برداشتيم؛ در نتیجه امروز ديدگانت تيز [بين] است"
پرسش 2: مراحل سير الى الله و شرط آن چيست؟
پاسخ علامه طباطبائى(ره): مراحل سير سالك، آن است كه ابتدا از عالم طبيعت و كثرات بيرون میآيد و به عالم برزخ و مثال وارد میشود. سپس استاد، او را با دستوراتى كه گفته اند و ديده ايم، به عالم تجرّد عقلانى و نور وارد میكند «وَ أَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنتَهَى؛5 »
"و پايان [هر چيز] فقط به سوى پروردگار تو است"
در تمام مراحل سير و سلوك از ابتدا تا انتها، گذشت براى سالك، مطلوب و معتبر است؛ يعنى گذشتن از همه چيز و اين كه واقع را ببيند و خود را مالك چيزى نداند و همه را از آنِ خدا ببيند و بداند كه: «وَ للهَ مَا فِي السَّمواتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ؛ 6»
"تمام آنچه در آسمان و زمين است، از آنِ خدا است"
و حقيقت عبوديت هم همين است كه انسان به مقامى برسد كه خداوند متعال را غنى مطلق بداند و به فقر ذاتى خود و موجودات، دست يابد و به فناى خويش برسد و حقيقت توحيد را با همه عوالم وجود و همه مظاهر اين جهان مشاهده نمايد؛ چنانكه می فرمايد:
«وَللهَ مَا فِي السَّمواتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ؛»
نيز می فرمايد: «أَلاَ لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ؛7 »
"هان! [جهان] خلق و امر [= ملك و ملكوت] از آنِ او است. منزّه و برتر است خداوند كه پروردگار عالميان است"
همچنين میفرمايد: « وَمَن لَّمْ يَجْعَلِ اللهُ لَهُ نُوراً فَمَا لَهُ مِن نُورٍ؛8»
"و هر كس كه خداوند، براى او نور قرار نداده است، نورى ندارد. 9"
1. سوره نحل: 78.1
2. سوره کهف: 110.2
3. سوره شوری: 53.3
4. سوره ق: 22.4
5. سوره نجم: 42.5
6. سوره نجم: 31؛ سوره لقمان: 26؛ سوره نور: 64 .6
7. سوره اعراف: 54.7
8. سوره نور: 40.8
9. در محضر علامه، ص
نظرات شما عزیزان:
:: برچسبها: سیروسلوک, طباطبایی, قرآن, عبودیت,